Xút là gì ?
Xút hoặc xút ăn da là một hợp chất vô cơ của kim loại Natri có:
– Công thức hóa học là NaOH.
– Tên gọi: Sodium Hydroxide.
Tính chất vật lý của xút
Xút tinh khiết tồn tại ở trạng thái rắn có màu trắng, hình bi còn ở trạng thái dung dịch bão hòa 50% thì chuyển thành vảy hoặc hạt.
– Khối lượng riêng: 2,1 g/cm³, rắn.
– Điểm nóng chảy: 318 °C (591 K).
– Điểm sôi: 1.390 °C (1.663 K).
– Độ hòa tan trong nước: 111 g/100 ml (20 °C).
Tính chất hóa học của xút
Xút có công thức hóa học là NaOH như vậy xút là một bazơ và trong nhiều tài liệu cũng đã khẳng định xút là một bazơ mạnh với những tính chất hóa học:- Làm quỳ tím hóa xanh hoặc dung dịch phenolphthalein đổi màu hồng.
– Phản ứng với axit tạo thành muối và nước.
Đây còn được gọi là phản ứng trung hòa. Một vài ví dụ dưới đây sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn.
NaOH + HCl → NaCl + H2O
Sau phản ứng thu được muối: NaCl và nước là H2O.
NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + H2O
Sau phản ứng thu được muối: Na2SO4 và nước là H2O.
NaOH + H2S → Na2S + H2O
Sau phản ứng thu được muối là Na2S và nước là H2O.
– Xút phản ứng với oxit axit tạo thành muối và nước.
Tính chất trên cũng là một trong những tính chất điển hình của Bazơ.
NaOH + CO2 → Na2CO3
NaOH + SO2 → Na2SO3
NaOH + SO3 → NaHSO4
NaOH + SO3 → Na2SO4
– Xút phản ứng với muối tạo thành muối mới và Bazơ.
Xút có thể phản ứng với dung dịch muối để tạo thành một muối mới và Bazơ mới trong đó có những điều kiện mà chúng ta cần lưu ý sau đây:
– Muối mới hoặc Bazơ mới là chất kết tủa, điện ly yếu hoặc bay hơi.
NaOH + FeCl2 → NaCl + Fe(OH)2
Trong phản ứng trên Bazơ mới tạo thành là Fe(OH)2 không tan nên thỏa mãn điều kiện.
– Xút phản ứng với kim loại mà oxit hoặc một số hợp chất có tính lưỡng tính.
Trong trường hợp này, những kim loại kinh điển mà chúng ta thường gặp sẽ là Al hoặc Zn, một vài kim loại khác cũng có tính chất tương tự thì chúng ta sẽ gặp ít hơn. Thường sẽ trong đề thi học sinh giỏi hoặc những câu hỏi phân loại học sinh khá, giỏi trở lên.
2NaOH + Zn → Na2ZnO2 + H2.
– Xút tác dụng với hợp chất lưỡng tính.
Xút có thể tác dụng với hợp chất lưỡng tính với cơ chế phản ứng phức tạp. Nhưng kết quả cuối cùng của phản ứng đều ghi nhận tạo thành muối và nước.
Để nắm rõ hơn, các bạn nên bắt đầu xem lại từ chất lưỡng tính là gì. Sau đó, hãy xem xét lại phản ứng dưới đây:
NaOH + Al(OH)3 → NaAlO2 + 2H2O.
2NaOH + Al2O3 → 2NaAlO2 + H2O.
Điều chế xút như thế nào ?
Điều chế xút trong phòng thí nghiệm
Để điều chế được xút thì chúng ta sẽ bắt đầu tìm hiểu từ nguyên tố Natri. Natri lại là một kim loại hoạt động hóa học mạnh mẽ nó có thể tác dụng được với nước ở ngay nhiệt độ thường để tạo thành NaOH chính là xút nhưng cách này không mấy khả quan vì phản ứng trên sẽ gây nổ thực tế là không an toàn.
Vậy có cách nào điều chế được xút trong phòng thí nghiệm mà an toàn ?
Chúng ta có nhiều cách để điều chế xút khác nhau trong phòng thí nghiệm vẫn đảm bảo an toàn như điện phân đơn giản hoặc cần gấp thì chúng ta sẽ thực hiện qua một vài phản ứng hóa học. Dưới đây là một cách điều chế xút giúp các em tham khảo thêm nhé, tuy nó hơi cồng kềnh một chút nhưng hay.
Trong phòng thí nghiệm chúng ta có:
– Na2SO4 và Ba(OH)2 là một cặp phản ứng để tạo thành xút.
Na2SO4 + Ba(OH)2 → Na(OH) + BaSO4
Phản ứng trên có tên gọi là muối tác dụng với bazo tạo thành muối mới và bazo mới.
Điều kiện đủ: BaSO4 không tan.
– Trong phòng thí nghiệm ta có NaCl thì các em nghĩ ngay tới phương pháp điện phân trong phòng thí nghiệm nhé.
Điều chế xút trong công nghiệp
Trong công nghiệp, người ta đã có những hệ thống, dây chuyền để sản xuất xút dựa trên phản ứng điện phân dung dịch bão hòa NaCl.
2NaCl + 2H2O → 2NaOH + H2 + Cl2
Trong quá trình thủy phân này, chúng ta thu được 3 sản phẩm đều phục vụ được như cầu tiếp theo đó là dung dịch NaOH, Hidro ở cực Catot, Oxi ở cực Anot.
Ứng dụng của Xút là gì ?
Natri hidroxit có nhiều ứng dụng rộng rãi trong đời sống và công nghiệp
Nó được dùng trong:
Sản xuất xà phòng, chất tẩy, bột giặt
Sản xuất tơ nhân tạo
Sản xuất giấy
Sản xuất nhôm (làm sạch quặng nhôm trước khi sản xuất)
Chế biến dầu mỏ và nhiều ngành công nghiệp hóa chất khác.
Tác giả: TC-Chemistry, TC-Chemistry
Với đam mê truyền đạt và chia sẻ những kiến thức hóa học hữu ích với mọi người, TC Chemistry không chỉ giới hạn việc chia sẻ kiến thức hóa học từ cơ bản đến nâng cao, mà còn cung cấp câu hỏi, đề thi thử và phương trình phản ứng hóa học để giúp người đọc hiểu sâu về chủ đề và phát triển kỹ năng trong lĩnh vực này.